TONZON of purschuim? De grootste verschillen op een rijtje

De grootste verschillen tussen TONZON en purschuim

TONZON Vloerisolatie is veel milieuvriendelijker en isoleert beter. Milieu Centraal adviseert voor vloeren met vloerverwarming minimaal Rc=5,0 m2K/W toe te passen. Een dergelijke isolatiewaarde kan met purschuim niet in een keer worden aangebracht. Dat betekent dat er twee keer een vrachtwagen moet komen voorrijden. Met TONZON kun je in een keer zelfs Rc>7,0 m2K/W halen. Daarbij is TONZON absoluut veilig terwijl je bij het aanbrengen van purschuim volgens de wet niet eens in huis mag zijn vanwege de giftige chemische componenten die worden gebruikt.

In het interview in Cobouw van 18 november 2021 kraakt oud-toxicoloog de TNO-rapporten en dringt hij aan op scherpere regels. Hij stelt dat gespoten purschuim riskant is voor bewoners bij poreuze vloeren, zoals houten vloeren en zogenaamde balk-broodjes vloeren. Tijdens het uithardproces van purschuim worden de chemische stoffen isocyaanzuur en methylisocyanaat gevormd. Hoe langer het uithardproces duurt hoe meer van deze stoffen worden gevormd. Voortdurend ontwijkt er iets van deze giftige chemicaliën uit het schuim omdat de celwanden nooit 100% dicht zijn. Bij de grootste chemische ramp in de menselijke geschiedenis in Bophal 1984 stierven duizenden mensen na blootstelling aan een hoge concentratie methylisocyanaat. De concentraties van deze stof die in veel Nederlandse woningen worden aangetroffen (vanwege het dagelijks vrijkomen van deze chemische stoffen) is weliswaar veel lager maar kunnen weldegelijk gezondheidseffecten met zich meebrengen.
De enige gevaarlijke bijwerking van TONZON die sinds 1980 bekend is geworden, is het feit dat huisdieren zomaar ergens op de vloer kunnen gaan liggen en zo een struikelgevaar voor de bewoners vormen.

Hoewel purschuim gespoten met HFO nog wel gesubsidieerd wordt, kwalificeert NIBE dit milieutechnisch als een onaanvaardbare keuze.

Het proces is zo gevaarlijk dat het in Denemarken en  Ierland verboden is. In Nederland geldt de wettelijke plicht dat mensen niet in de woning mogen zijn tijdens het aanbrengen. Nadat het werk klaar is mogen ze de eerste twee uur niet terugkeren. in andere landen hanteren ze 24 tot 72 uur voordat men veilig kan terugkeren. De wet stelt nog geen eis voor de afstand die mensen moeten houden van de werkzaamheden. Er zijn voorbeelden van mensen die op het terras van hun woning zaten af te wachten en ziek zijn geworden.

Isolatie-technische verschillen 
TONZON Thermoskussens maken de vloer warmer  dan purschuim. Daarbij worden ook de randen warmer terwijl bij purschuim de randen juist kouder worden. Dit komt omdat purschuim de koudebrug met de fundering versterkt. Om dezelfde Rc ≥ 5 m²K/W te halen, moet je tenminste 14 tot 16 cm purschuim laten spuiten, afhankelijk van de kwaliteit van het schuim (BCRG14cm BCRG16cm). Maar met deze dikte straalt Purschuim nog steeds de warmte die wordt doorgelaten uit naar de koude bodem en nog koudere funderingsmuren (net als EPS en andere isolatiematerialen). TONZON Thermoskussens elimineren juist alle warmtestraling. In de Thermoskussens ontstaat een thermische gelaagdheid zoals in een boiler, bovenin warm en naar onder wordt het langzaam kouder. De onderkant van het Thermoskussen koelt maar langzaam af omdat de warmte niet wordt uitgestraald maar moeizaam moet worden overgedragen op de lucht onder het kussen. In de nacht wordt de warmte bovenin de kussens teruggeven aan de vloer.

Door de andere manier van afkoelen, worden vloeren met Thermoskussens met minder energie warmer dan vloeren met purschuim of EPS terwijl deze op papier dezelfde isolatiewaarde hebben. Daarom heeft TONZON vaak nog een opmerkelijk effect bij vloeren die al zijn geïsoleerd met purschuim. Rob van Ewijk uit Heerhugowaard heeft in 2013 meegedaan met Testpanel. Hij had al een laag purschuim dat droop van het vocht. Nu heeft hij een droge kruipruimte en een merkbaar warmere vloer. Zijn bevindingen: “Onze betonnen vloer was reeds voorzien van isolatie in de vorm van purschuim. Hier merkten wij niets van. Vloer voelde altijd ijskoud aan. Ook als je het luik van de kruipruimte opendeed voelde je altijd een koude vochtige lucht. Na het aanbrengen van de bodemfolie merkte ik al snel dat de vochtige lucht verdween. Nadat de Thermoskussens waren aangebracht merkte ik al snel dat de vloer veel minder koud aanvoelde.”

Er bestaan ook praktisch grote verschillen tussen de TONZON aanpak en de aanpak met purschuim. Zo is een met pur behandelde kruipruimte vies en vochtig en een TONZON kruipruimte schoon en droog.

Links: purschuim. De laag is onregelmatig van dikte (groter afkoelend oppervlak). Druppels hangen aan het schuim. Funderingsmuren zijn vochtig evenals alle leidingen en ophangbeugels. Duidelijk is te zien dat het schuim niet homogeen is. Op sommige plekken is de vloer nog zichtbaar. Juist rondom leiding doorvoeren sluit het pur niet aan. Vloeren worden dus helemaal niet luchtdicht.

Rechts: TONZON. Kurkdroge kruipruimte dankzij de stevige bodemfolie. Warme vloer dankzij thermoskussens tussen de houten balken. Veilige isolatievorm. Balkkoppen liggen in kurkdroge muur. De verwarmingsbuis is geïsoleerd met buisisolatie die vervolgens is omwikkeld met een TONZON folie om uitstraling van de warmte door het buitenste oppervlak tegen te gaan.

Purschuim versterkt de koudebrug met de fundering

Wanneer een vloer wordt bespoten met purschuim wordt ook de bovenkant van de fundering mee gespoten. Er zijn bouwkundigen die menen dat dit wordt gedaan om een betere isolatie te krijgen. Dat is een misverstand. Pur op de fundering versterkt de koudebrug met de fundering. Deze blijft aan de buitenzijde onverminderd afkoelen terwijl opwarming vanuit de kruipruimte/aardbodem wordt belemmerd. In de woonkamer worden de randen van de vloer dus kouder, zoals blijkt uit onderzoek. Koudere randen zijn vochtiger en bieden daardoor huisstofmijten een betere plek om te overwinteren.

Waarom dan tijd en materiaal investeren in iets dat afbreuk doet aan de isolatie en energiebesparing?

Pur-spuiters verklaren dat dit wordt gedaan om te voorkomen dat te veel vocht via de natte funderingen de woning intrekt. Voor zover bekend is TONZON het enige systeem waarbij ook de randen van de vloer warmer worden.

Isolatiewaarde van purschuim is beperkt

Purschuim wordt gevormd uit een chemische reactie tussen 2 componenten. Voor een goed resultaat moet deze plaatsvinden onder gecontroleerde omstandigheden (o.a. temperatuur en vochtigheid). In een fabriek heeft men de ideale condities wel in de hand maar in koude, vochtige kruipruimtes niet of nauwelijks. De laag die daardoor ontstaat, is niet homogeen en onregelmatig van dikte. Daar komt bij dat de dikte die gewoonlijk wordt aangebracht te gering is om een behoorlijke isolatiewaarde te krijgen. Volgens Dagblad Cobouw heeft men zelfs jarenlang ten onrechte gebruik gemaakt van het lage btw-tarief op isolatie. Men beloofde Rc=2,5 m²K/W terwijl in de praktijk een veel lagere waarde werd geleverd.

De zeer hoge isolatiewaarde van de thermoskussens is door TNO vastgesteld met diverse tests met de hotbox en met berekeningen. Bij de bepaling van het energielabel tellen de thermoskussens met Rd ≥ 4,8 m²K/W zeer hoog mee; zie de kwaliteitsverklaring. Uit recente lab-metingen blijkt dat de werkelijke isolatiewaarde fors hoger is.

Purschuim laat meer vocht door

Het is een misverstand dat het Bouwbesluit luchtdichte vloeren vereist. Het is ook een misverstand dat purschuim vloeren luchtdicht maakt. Het Bouwbesluit staat nog een bepaalde hoeveelheid lucht vanuit de kruipruimte toe omdat met de gebruikelijke bouwmethode het niet mogelijk is luchtdichte vloeren te maken. Dertig procent van de nieuwbouwwoningen voldoet niet eens aan deze norm, zo blijkt uit een brief aan de Tweede Kamer. Wordt wel voldaan aan de norm, dan neemt de lucht uit de kruipruimte onder standaardcondities circa 1,3 liter water per dag mee de woning in. Purschuim is aan de onderzijde vaak nat, zodat de lucht die uit de kruipruimte wordt aangezogen (door natuurlijke en/of mechanische ventilatie) maximaal verzadigd is van vocht. Uit het eerder aangehaalde onderzoek blijkt dat er van enige vochtreductie bij geen van de beide proefwoningen sprake is.

TONZON pakt het probleem aan bij de bron en zorgt voor een drogere kruipruimte. Lucht die dan nog uit de kruipruimte wordt aangezogen, bevat niet meer vocht dan lucht die rechtstreeks van buiten komt. Belangrijk verschil met lucht die rechtstreeks van buiten komt, is dat de buitenlucht in de winter in de kruipruimte wordt voorverwarmd door de aardbodem. Dat bespaart extra energie. Daarnaast zal door de langere route de lucht uit de kruipruimte minder (fijn)stof bevatten.

Verschil in effect op het klimaat

De energie die wordt geïnvesteerd om een vloer te voorzien van TONZON thermoskussens (productie/transport/installatie) is al na enkele winterweken terugverdiend. Dat is veel korter dan van welk ander isolatiemateriaal dan ook. Tot voor kort werd Purschuim geblazen met HFK’s. Vroeger werd pur geblazen met CFK’s die de ozonlaag aantasten. HFK tast de ozonlaag niet aan maar is wel een sterk broeikasgas. Uit berekeningen die aan de pur industrie zijn voorgelegd, blijkt dat het tientallen jaren duurt voordat de dreun die de HFK’s aan het broeikaseffect toebrengen, is gecompenseerd. Nu purschuim met Rc=3,5 moeten worden aangebracht om voor subsidie in aanmerking te komen is het klimaateffect zelfs negatief. Er is veel meer HFK nodig terwijl de beperking van de CO2-uitstoot minder toeneemt. Milieu Centraal heeft onderzoek laten doen naar de milieueffecten van purschuim en komt tot de conclusie dat isoleren met purschuim moet worden afgeraden.

Verschil in milieueffecten

TONZON heeft het DUBO keurmerk verworven, zowel op het onderdeel vochtwering (bodemfolie) als op het onderdeel isolatie (thermoskussens). Dat betekent dat de milieubelasting van deze materialen in vergelijking met de alternatieven zeer laag/het allerlaagst is. Van ter plekke gespoten purschuim heeft men nog geen milieubalans kunnen maken omdat de sector de benodigde gegevens nooit heeft willen aanleveren. Binnenkort komt daar verandering in omdat Nuon binnen Spaar Het Klimaat heeft beloofd dat onderzoek gedaan zal worden naar de klimaat- en milieubalans van gespoten purschuim. Dit onderzoek heeft Milieu Centraal inmiddels laten uitvoeren.

Daarbij zal ook worden gekeken naar de extra risico’s bij transport en het aanbrengen en de problemen die zich zullen voordoen wanneer een woning met een pur-vloer gesloopt gaat worden. Alles zit immers onder de pur, niet alleen de vloer maar ook de fundering en de leidingen en ophangbeugels in de kruipruimte.

Verschil in effect op de gezondheid

Het spuiten van pur brengt ernstige gezondheidsrisico’s met zich mee. Dit heeft voor onrust gezorgd, wat het animo voor woningisolatie in het algemeen niet bevordert. Om deze onrust te bezweren heeft de chemische industrie (VNCI) naar buiten gebracht dat de bewoners pas mogen terugkeren wanneer is aangetoond dat het binnen huis veilig is. Bovendien moeten consumenten nog beter geïnformeerd worden over het product en de manier van aanbrengen. De spuiters van pur willen zo ver nog niet gaan. Lees meer hierover bij het meldpunt pur-slachtoffers. Intussen zijn de protocollen wel aangescherpt maar vallen er nog steeds slachtoffers. Eén van de laatste slachtoffers is de volkszanger Gert Timmerman.

Verschil TONZON en purschuim

Een belangrijkste verschil is dat men bij het aanbrengen van TONZON isolatie veilig in huis kan blijven terwijl dat bij purschuim niet het geval is omdat er bij pur gebruik wordt gemaakt van zeer giftige chemicaliën.

Een ander belangrijk verschil is de isolerende werking in de praktijk. Net als TONZON thermoskussens heeft purschuim een gunstige isolatiewaarde wanneer het schuim voldoende dik, homogeen en gelijkmatig is aangebracht. Om dit te bereiken moet het in laagjes van maximaal 4 cm dik worden opgebracht. De isolatiewaarde per laag bedraagt dan R=1,14 m2K/W. Om de nieuwe norm voor vloerisolatie (R=3,5 m2K/W) te halen, moeten dus 3 of 4 van deze lagen worden aangebracht. Dat wordt een heel kostbare zaak.

Tot op heden wordt meestal niet meer dan 1 laag opgebracht. In plaats van R=1,14 claimt men hiervoor R=2,5 m2K/W. Het dagblad Cobouw ontmaskerde in een artikel deze veel te hoge claim. Onduidelijk is nog of de pur-bedrijven de te weinig berekende btw moeten nabetalen en bij de klanten die veel minder hebben gekregen dan hen beloofd was, alsnog een extra laag gaan aanbrengen en/of hen schadeloos zullen stellen. Feit is dat mensen met vloerverwarming vaststellen dat de temperatuur in de kruipruimte nog steeds hoog is en de energiebesparing laag. Dat is overigens ook het geval met nieuwbouwwoningen die zijn geïsoleerd met dikke pakken EPS. Bij woningen waarvan de vloer onvoldoende is geïsoleerd met pur of EPS-schuim kunnen de thermoskussens met speciale schroeven zo in het schuim worden vastgezet zonder te boren.

TONZON isoleert beter

De isolatiewaarde (Rc waarde) van isolatiemateriaal wordt over het algemeen in laboratoria gemeten. Daar brengt men de purschuim met een bepaald soort drijfgas netjes in laagjes aan tot het een dikte van 6 cm heeft bereikt. In dat geval is de isolatiewaarde RC=2,7. Maar in de praktijk wordt het schuim in één dikke laag onder de vloer aangebracht. Werken onder een vloer gaat niet zo gemakkelijk als in een laboratorium. Vandaar dat in de praktijk de laag niet overal even dik is. De dunnere laagjes zijn vaak geen 6 cm en gaan dan als koudebruggen functioneren.
Omdat de laag niet mooi egaal is, neemt het oppervlakte toe: de onderkant van de geïsoleerde vloer ziet er pokdalig uit. Hoe meer oppervlakte, des te meer lucht kan ontsnappen en met die lucht dus ook de warmte. Een bijkomend probleem is dat het schuim gespoten wordt met een bepaald soort gas. In een laboratoriumopstelling waarin zeer zorgvuldig kan worden gewerkt levert dit een hogere isolatiewaarde op. In de praktijk wordt echter bij het werken onder grotere vloeroppervlaktes dit gas voor een deel verdrongen door de lucht. Het purschuim kan dan zijn claim niet goed waarmaken. In plaats van een RC waarde van 2,7 zakt die waarde naar 1,87 en vaak zelfs nog lager. TONZON isolatiemateriaal kent een praktijkwaarde van RC = 4,8. Veel hoger dus.

TONZON is milieuvriendelijker

Ook bij de milieuvriendelijkheid van purschuim kunnen vraagtekens worden gezet. Het materiaal is gemaakt van giftige chemicaliën. Bij het aanbrengen wordt daarom ook aangeraden beschermende kleding en mondmaskers te dragen. Het TONZON materiaal is milieuvriendelijk, de productie is schoon en verbruikt weinig grondstoffen en energie. Ook voor het vervoer is weinig energie nodig omdat het materiaal ‘opvouwbaar’ is. De isolerende luchtlaag wordt ter plekke in het materiaal opgesloten.

Bij TONZON thermoskussens komen geen giftige chemicaliën in de kruipruimte en de woning. Bij purschuim wel zoals isocyanaat dat verantwoordelijk is voor de grootste industriële ramp in de geschiedenis van de mensheid, zie o.a. de herdenking van de ramp in Bhopal (India 25 jaar geleden). Maar ook op kleine schaal kan het spul voor grote problemen zorgen. Zo moesten in Haarlem 12 woningen worden ontruimd na een ‘ongelukje‘ bij het aanbrengen van purschuim. Ook bij een ongelukje tijdens transport kunnen de problemen groot zijn.

TONZON is gemakkelijker aan te brengen

Voor het aanbrengen van purschuim moet je een gespecialiseerd bedrijf inschakelen. Een handige doe-het-zelver kan TONZON zelf aanbrengen, de video’s en fotoreportages helpen hem daarbij.

TONZON voorkomt koudebruggen

Omdat purschuim vanuit de kruipruimte tegen de vloer wordt gespoten, is het in de praktijk heel moeilijk een mooie egale laag te verkrijgen, waardoor er nog luchtstroming aanwezig blijft. De TONZON folie heeft een speciale behandeling ondergaan zodat er geen luchtstroming (lees warmteverlies) meer kan plaatsvinden. Ter plekke worden deze folie luchtzakken gevuld met lucht, waardoor een dikte van minimaal 10 cm ontstaat. De foliezakken worden gesloten en aan elkaar gekoppeld, zodat er een egale, kiervrije oppervlakte ontstaat zonder koudebruggen.