HomeKlopt het Nederlands energielabel eigenlijk wel?
Het energielabel hoort een goede indicatie te geven van het energieverbruik van een woning of gebouw. Helaas is dat in Nederland niet het geval. Een woning met bijvoorbeeld label A kan een veel hoger energiegebruik hebben dan dezelfde woning met een slechter label*. De NTA 8800 slaat de plank volledig mis als het gaat om begane grondvloeren. Het aanbrengen van vloerverwarming zou geen effect hebben op de warmtestroom door de vloer en een vloer niet warmer maken. Daarnaast wordt de temperatuur van niet-geïsoleerde vloeren veel te hoog ingeschat en zou de temperatuur van een kruipruimte extreem laag worden als gevolg van vloerisolatie.
Het temperatuurprofiel over een niet-geïsoleerde vloer met vloerverwarming is exact hetzelfde als die van een niet-geïsoleerde vloer zonder vloerverwarming. UPDATE: In de vergadering van 17 juni 2024 heeft de Projectgroep NTA 8800 erkent dat TONZON hierin gelijk heeft. De bepalingsmethode klopt niet als het gaat om vloerverwarming en vloerisolatie.
Volgens de NTA 8800 zou een vloer met vloerverwarming net zo warm zijn als een vloer zonder vloerverwarming (oranje lijn). Dit klopt niet. Iedereen die ooit zelf vloerverwarming heeft laten aanleggen kan dit bevestigen. Vloeren worden weldegelijk warmer door vloerverwarming. Volgens de NTA 8800 is de onderkant van een niet-geïsoleerde vloer in het stookseizoen gemiddeld ongeveer 15 graden (grijze lijn) ook wanneer vloerverwarming is aangebracht. Warmtebeelden van woningen met vloerverwarming op een niet-geïsoleerde vloer laten zien dat de onderkant van de vloer juist extreem warm wordt.
Warmtebeelden die een groot warmtelek laten zien bij vloerverwarming.
De kruipruimte is daardoor vaak nog warmer dan de woonkamer. Iedereen met een niet-geïsoleerde vloer met vloerverwarming kan zelf vaststellen dat het in de kruipruimte helemaal niet koud is wanneer de vloerwarming aan staat.
Ook bij niet-geïsoleerde vloeren zonder vloerverwarming slaat de NTA 8800 de plank mis. De bovenkant van de vloer (oranje lijn in de grafiek) wordt circa 3 graden te hoog ingeschat, zo blijkt onder andere uit praktijkmetingen van TNO en TU Delft.
Er zitten nog meer afwijkingen in de NTA 8800 als het gaat om de begane grondvloer, download hier de complete notitie. Het warmteverlies door niet-geïsoleerde vloeren lijkt kunstmatig laag gehouden, terwijl het warmteverlies door geïsoleerde vloeren juist groter is gemaakt. Dit verklaart waarom het verschil tussen beiden (de energiebesparing) bij begane grondvloeren zo klein is. De grootste blunder in de NTA 8800 is echter het feit dat vloerverwarming een vloer niet warmer zou maken.
* Labelindeling kan totaal verkeerd uitpakken:
Denk aan een woning met een niet-geïsoleerde vloer met vloerverwarming. Het dak boven de onverwarmde vliering is niet geïsoleerd en de zolder/vliering ligt boven een niet of nauwelijks verwarmde slaapverdieping. Het isoleren van het dak levert wel veel punten op maar bespaart in dit geval nauwelijks energie. Het isoleren van de vloer levert nauwelijks punten op maar wel heel veel energiebesparing
Extreem warmteverlies bij vloeren met vloerverwarming
Het isoleren van een niet-geIsoleerde begane grondvloer met vloerverwarming levert volgens de NTA 8800 niet of nauwelijks energiebesparing op. Dat is in strijd met de werkelijkheid. Inmiddels zijn er talloze voorbeelden van woningen met vloerverwarming waar heel veel wordt bespaard op de stookkosten. In 2012 verscheen al dit artikel in een vakblad, waar een besparing van meer dan 40% is aangetoond. Zelfs bij woningen die bij de bouw al zijn voorzien van vloerisolatie worden nog forse besparingen gemeten. Bij de woning uit 1990 van mevrouw Galama in Zuidhorn is de isolatiewaarde van de vloer verhoogd van 1,3 m²K/W naar 6,75 m²K/W door 25 cm lucht op te sluiten in het Thermoskussen met drie luchtkamers. Hiermee is de warmtestroom door de vloer gereduceerd met maar liefst 80%. Dit resulteerde in een besparing van 9,8 m3 gas per m2 per jaar (let wel de woning had dus al EPS vloerisolatie met Rc=1,3 m²K/W). Ook bij vloeren die al met EPS Rc = 2,5 m²K/W zijn geïsoleerd kan dit product de warmtestroom door de vloer nog met 69% reduceren. Warmtebeelden van kruipruimtes met vloerisolatie EPS Rc = 2,5 m²K/W laten zien dat de kruipruimte van de woning met vloerverwarming veel warmer is dan die van de woning die met radiatoren wordt verwarmd.
Meubels en vloerbedekkingen remmen warmteafgifte
Een voer met vloerverwarming is het warmste onder het kleedje en onder de meubels.
Vloerverwarming heeft vele voordelen maar ook nadelen. Meubels en vloerbedekkingen remmen de warmteafgifte naar de woonkamer af. Onder het zitmeubel en de vloerbedekking is de vloer het warmst. Op die plekken wordt meer warmte naar beneden gestuwd. Goede vloerisolatie is daarom bij vloerverwarming veel belangrijker dan nu nog wordt aangenomen. Iedere verdubbeling van de warmteweerstand halveert de warmtestroom. Daarom is TONZON gekomen met een Thermoskussen waarmee een kale betonvloer op Rc = 7,1 m²K/W wordt gebracht. Dit komt neer op een reductie van de warmtestroom met bijna 98%. Wanneer dit product aan de huidige nieuwbouwvloer met Rc = 3,7 m²K/W wordt toegevoegd wordt de warmte weerstand opgekrikt tot Rc = 10,6 m²K/W en de warmtestroom gereduceerd met 65%.
Routekaart: Isoleren in de juiste volgorde, begin met de vloer
Zolang gestuurd wordt op het energielabel zullen woningcorporaties massaal daken blijven isoleren. Dit levert de meeste punten op in het energielabel maar gaat wel gepaard met veel overlast en hoge kosten. De energiebesparing valt in de praktijk vaak fors tegen omdat het op de vliering/zolder niet zo warm is als in de woonkamer. De huurders wonen immers niet op zolder maar beneden op een koude vloer. In de Routekaart Na-isolatie van TKI Urban Energy wordt gesteld dat wanneer je niet alle bouwdelen in één keer gaat isoleren, je zou moeten beginnen met de vloer. Doe je dat niet dan neemt de kans op schimmel- en vochtproblemen onderin de woning toe. Vooral de niet-zichtbare huisstofmijten vormen een probleem voor de volksgezondheid omdat ze astma en andere allergieën kunnen veroorzaken (eczeem, neus- en oogirritaties).
2e Nationaal Isolatie Programma
Ondertussen blijkt dat het isoleren van de begane grondvloer ook veel energie bespaart in woningen die met radiatoren worden verwarmd, zie o.a. dit blog. Veel meer dan uit de berekeningen volgens de NTA 8800 naar voren komt. Die rekenmodellen zijn gebaseerd op een constante en uniforme temperatuur in huis en een constante temperatuur van de kruipruimtebodem. Iedere bewoner van een woning op de begane grond weet dat het in de winter in de slaapkamer (als de verwarming daar uit is) het lang niet zo warm is als in de woonkamer. En iedereen snapt ook dat het in de winter op een onverwarmde zolder/vliering gelegen boven een nauwelijks slaapverdieping flink koud zal zijn. Uitgaan van een constante en uniforme binnentemperatuur is wel makkelijk maar absoluut niet realistisch. Ook in de woonkamer heerst geen uniforme temperatuur. Er is sprake van een sterke thermische gelaagdheid, waarbij het juist onder in de kamer het koudst is.Daar waar je voeten en onderbenen zich bevinden.
Ook de temperatuur van de bodem onder het huis is niet constant. De kruipruimtebodem neemt in de zomer warmte op en staat die in de winter weer af. De temperatuur van de grond buiten speelt daarbij een belangrijke rol. Onderstaande grafiek geeft het temperatuurverloop weer in 2023 en is bijgewerkt op 25 november 2023. In dit blog lees je meer over deze grondmetingen.
De temperatuur van de bodem onder het huis verloopt sinusvorming door de seizoenen heen.
De bodemtemperatuur heeft een sinusvormig verloop en bereikt aan het einde van de winter de laagste temperatuur. Mede hierdoor zijn veel van de besparingseffecten met vloerisolatie indirect. Dankzij de warmere vloer krijg je al bij een lagere luchttemperatuur een comfortabel gevoel. Wanneer vloerisolatie achterwege blijft gaan bewoners de verwarming hoger te zetten (link naar artikel AD). Met TONZON Vloerisolatie wordt de thermostaat juist vaak spontaan lager gezet. Je verliest dan ook minder warmte door muren en ramen. Ook kan de verwarming in de ochtend later aan en ’s avonds eerder uit omdat de warmte veel langer blijft hangen. De dagelijkse stooktijd wordt dus korter. Daarnaast neemt het aantal verwarmingsdagen af. Het stookseizoen wordt veel korter korter omdat de behoefte aan extra warmte pas bij een lagere buitentemperatuur ontstaat. Daardoor heeft vloerisolatie een veel grotere impact op het energieverbruik dan nu nog wordt aangenomen. Wanneer vloerisolatie wordt gecombineerd met het optimaliseren van de warmteafgifte van de cv-installatie komen de besparingen in de buurt van die van woningen met vloerverwarming. Zie o.a. dit blogartikel. Vloerisolatie en het verbeteren van de warmteafgifte van het cv-systeem is de ideale basis voor het Nationaal Isolatie Programma. Het kost relatief weinig en levert naast een hoge energiebesparing ook een gezondere en comfortabele woning op.
Klimaatefficiënt
Het in Nederland uitgevonden Thermoskussen is één van de meest klimaatefficiënte isolatieproducten ter wereld. De klimaatkosten die worden gemaakt bij grondstofwinning, productie, transport en montage zijn zeer snel gecompenseerd vanwege de klimaatwinst die verkregen wordt door het verminderd gasverbruik. Bij ongeïsoleerde vloeren met vloerverwarming al binnen 8 dagen en bij gewone vloer 20 dagen.
In bovenstaande grafiek zie je hoeveel isolatiemateriaal er nodig is om een vloer van 46 m² te isoleren in gewicht (geel) en volume (blauw). Met TONZON heb je dus geen vrachtwagens nodig om het materiaal bij de mensen thuis te krijgen.
Er zit al veel te veel broeikasgas in de lucht. Bovenstaande grafiek laat zien dat TONZON de meest koolstofarme isolatie ter wereld maakt. De klimaatefficiëntie van het TONZON systeem kan verder worden verbeterd door het te combineren met goede buisisolatie, met radiator- en vensterbankfolie en ook eventueel met radiatorventilatoren. Hierdoor kan men verwarmen met een veel lagere warmtetemperatuur. Met de combinatie van TONZON vloerisolatie en het cv-optimaliseringspakket wordt verwarmen met een warmtepomp een reële optie. Zet de verwarming eens op 50 graden en kijk of je het warm kunt houden. Wanneer dat het geval is, kun je overstappen naar een warmtepomp.
